آندومتریوز یک بیماری است که در آن بافت مشابه به بافت داخلی رحم ، در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت در نواحی مختلفی از حفره شکمی مانند تخمدان ها، لوله های فالوپ یا سطح خارجی رحم رشد می‌کند و در برخی موارد به ارگان های دیگر نیز گسترش می‌یابد. این بیماری به مشکلات طولانی مدت و حتی ناباروری منجر می‌شود.
علائم آندومتریوز چیست؟
آندومتریوز علائم متنوعی ایجاد می‌کند که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از علائم رایج این بیماری عبارتند از:
- دردهای شدید قاعدگی : بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز دردهای شدید و غیرعادی در طول دوره قاعدگی تجربه می‌کنند که با داروهای مسکن معمولی تسکین پیدا نمی‌کند.
- دردهای مزمن لگنی: این درد در طول ماه و به خصوص در هنگام رابطه جنسی یا دفع مدفوع یا ادرار تشدید می‌شود.
- ناباروری: یکی از علائم آندومتریوز مشکلات مربوط به باروری می‌باشد و حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان مبتلا به این بیماری با مشکلات ناباروری مواجه می‌شوند.
- خونریزی‌های غیرطبیعی: زنان مبتلا به آندومتریوز دچار خونریزی های سنگین و طولانی مدت یا خونریزی بین دوره‌های قاعدگی می‌شوند.
- مشکلات گوارشی: علائمی مانند اسهال، یبوست، نفخ و تهوع به خصوص در دوران قاعدگی در برخی از زنان مبتلا به آندومتریوز مشاهده می‌شود.
آندومتریوز چگونه بر قاعدگی تأثیر می‌گذارد؟
آندومتریوز تاثیرات قابل توجهی بر قاعدگی و چرخه های ماهانه دارد. این بیماری باعث می‌شود که بافت مشابه به بافت داخلی رحم در خارج از رحم رشد کند، و این بافت تحت تاثیر هورمون های قاعدگی قرار می‌گیرد. بنابراین، در هر ماه، این بافت ها همانند اندومتر داخلی رحم ضخیم شده و خونریزی می‌کنند، اما چون در مکان های غیرطبیعی قرار دارند، خون و بافت ریزش نمی‌توانند از بدن خارج شوند، که باعث التهاب و درد در نواحی اطراف می‌شود.
نتیجه این فرایند شامل دردهای شدید قاعدگی است که بسیار شدیدتر از دردهای عادی دوره قاعدگی است. همچنین، برخی زنان خونریزی های غیرطبیعی تجربه می‌کنند، مانند خونریزی طولانی یا خونریزی بین دوره‌های قاعدگی. این مشکلات باعث می‌شوند که قاعدگی ها نه تنها دردناک، بلکه نامنظم یا غیرطبیعی شوند.
دلایل پیدایش اندومتریوز در بانوان
دلیل دقیق پیدایش آندومتریوز هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تعدادی نظریه و عوامل احتمالی برای بروز این بیماری وجود دارند که به شرح زیر هستند.
- بازگشت خون قاعدگی به درون لوله های فالوپ و حفره شکمی: یکی از شایع ترین نظریات این است که در طی قاعدگی، خون و بافت های قاعدگی به جای خارج شدن از بدن از طریق واژن، به سمت عقب حرکت کرده و وارد لوله های فالوپ و حفره شکمی می‌شوند. این خون و بافت ها در اطراف ارگان ها و بافت های شکم رشد کرده و آندومتریوز را ایجاد می‌کنند.
- مشکلات سیستم ایمنی بدن: برخی مطالعات نشان می‌دهند که سیستم ایمنی بدن در زنان مبتلا به آندومتریوز قادر به شناسایی و از بین بردن بافت های غیرطبیعی نیست. که به دلیل نقص در عملکرد سلول های ایمنی می‌باشد که به بافت های غیرطبیعی اجازه رشد می‌دهند.
- ژنتیک: آندومتریوز یک زمینه ژنتیکی دارد. اگر یکی از بستگان نزدیک مانند مادر یا خواهر مبتلا به این بیماری باشد، احتمال ابتلا به آندومتریوز در فرد بیشتر می‌شود.
- هورمون‌ها: هورمون استروژن نقش مهمی در رشد بافت های اندومتریال دارد. زنان مبتلا به آندومتریوز میزان بالاتری از استروژن دارند که باعث رشد و گسترش بافت های اندومتریال در خارج از رحم می‌شود.
- تداخل در فرآیندهای ترمیم بافت: برخی از زنان مشکلاتی در فرآیندهای طبیعی ترمیم بافت های آسیب دیده دارند که باعث می‌شود بافت‌ه ای مشابه اندومتر در خارج از رحم رشد کنند.
این عوامل به طور مشترک یا جداگانه باعث بروز آندومتریوز می‌شوند اما هنوز نیاز به تحقیقات بیشتر برای درک کامل علت های آن وجود دارد.
چه تفاوتی بین آندومتریوز و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک وجود دارد؟
آندومتریوز و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دو بیماری متفاوت هستند که بر سلامت زنان تأثیر می‌گذارند، اما علل، علائم و اثرات آن ها متفاوت است. اندومتریوز یک بیماری است که در آن بافت مشابه به بافت داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کند، که باعث دردهای شدیدی در نواحی لگنی و مشکلات مربوط به باروری می‌شود. در حالی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک به طور عمده به هورمون ها و تخمدان ها مرتبط است، در این بیماری تخمدان ها کیست هایی دارند و به طور غیرطبیعی هورمون های مردانه تولید می‌کنند که منجر به علائمی مانند نامنظمی قاعدگی، افزایش سطح تستوسترون و مشکلات مربوط به باروری می‌شود.
تفاوت اصلی در علت و تأثیر این دو بیماری است. آندومتریوز به دلیل رشد غیر طبیعی بافت اندومتر در خارج از رحم به مشکلات دردناک و گاهی ناباروری منجر می‌شود، در حالی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک بیشتر به عدم تعادل هورمونی، کیست های تخمدانی و مشکلات مرتبط با متابولیسم منتهی می‌شود. هر دو بیماری به ناباروری منجر می‌شوند اما علت آن ها متفاوت است. در آندومتریوز به دلیل آسیب فیزیکی به ساختارهای لگنی و در PCOS به دلیل اختلالات هورمونی و تخمک گذاری نامنظم.
تشخیص آندومتریوز چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص آندومتریوز با ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینات فیزیکی و روش های تصویربرداری صورت می‌گیرد. در ابتدا، پزشک از بیمار سوالاتی درباره علائم و تاریخچه قاعدگی، دردهای لگنی و مشکلات باروری می‌پرسد. در مرحله بعد، یک معاینه فیزیکی برای ارزیابی نواحی شکم و لگن انجام می‌شود. اگر پزشک به نواحی حساس یا تورم هایی در هنگام لمس شکم یا لگن برخورد کند، به آندومتریوز مشکوک می‌شود.
برای تایید تشخیص، پزشک از تصویربرداری استفاده می‌کند. سونوگرافی ترانس‌واژینال یا تصویربرداری ام‌آر‌آی به شناسایی کیست ها و ضایعات آندومتریال کمک می‌کند. با این حال، تنها روش قطعی برای تشخیص آندومتریوز، انجام لاپاراسکوپی است. در این روش، جراح با استفاده از دوربینی کوچک که از طریق یک برش کوچک در شکم وارد می‌شود، به طور مستقیم به بافت های شکم نگاه کرده ضایعات آندومتریوز را مشاهده و در صورت لزوم نمونه‌برداری می‌کند.
روش های درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز به شدت علائم و مرحله پیشرفت بیماری بستگی دارد و شامل درمان های دارویی یا جراحی می‌باشد. در ادامه، برخی از روش های رایج درمان آندومتریوز بیان شده است.
- مسکن‌ها: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن برای کاهش دردهای قاعدگی و التهاب استفاده می‌شوند.
- هورمون درمانی: تغییرات هورمونی رشد بافت اندومتریال را کند کرده یا متوقف می‌کنند. داروهایی مانند قرص های ضدبارداری، پچ های هورمونی، و روش های تزریقی که تولید استروژن را کاهش می‌دهند، برای کنترل علائم استفاده می‌شوند.
- آنتی‌هورمون‌ها: داروهایی مثل آگونیست‌های GnRH و پروژستین ها چرخه قاعدگی را متوقف می‌کنند و رشد بافت‌های آندومتریال را کاهش می‌دهند.
- درمان جراحی: در صورتی که داروها نتوانند علائم را کنترل کنند یا بیماری به شدت پیشرفته باشد، جراحی برای برداشتن بافت های آندومتریال توصیه می‌شود. این جراحی ها از طریق لاپاراسکوپی انجام می‌شوند و هدف آن ها حذف یا کاهش اندازه ضایعات آندومتریال است. در مواردی که آندومتریوز باعث مشکلات جدی در باروری می‌شود، جراحی به بهبود وضعیت کمک می‌کند.
آندومتریوز باعث نازایی می‌شود؟
آندومتریوز می‌تواند باعث مشکلات باروری و در نتیجه نازایی شود. این بیماری به دلیل رشد بافت مشابه به بافت داخلی رحم در خارج از رحم، به تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و سایر ارگان‌های لگنی آسیب می‌زند. این آسیب ها می‌توانند بر فرآیند تخمک گذاری، عبور تخمک از لوله های فالوپ و یا کاشت جنین در رحم تأثیر می‌گذارند.
یکی از راه‌های اصلی که آندومتریوز به ناباروری منجر می‌شود، انسداد یا آسیب به لوله های فالوپ است که مانع از رسیدن اسپرم به تخمک یا تخمک به رحم می‌شود. همچنین، وجود التهاب و تغییرات در محیط لگن به دلیل آندومتریوز شرایط را برای لقاح و کاشت جنین نامناسب می‌کند. اگرچه همه زنان مبتلا به آندومتریوز دچار نازایی نمی‌شوند، اما این بیماری یکی از عوامل شایع ناباروری در زنان است. درمان های مختلفی مانند جراحی یا روش های باروری کمکی مثل لقاح مصنوعی به بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز کمک می‌کنند تا باردار شوند.